creativiteit
- Gebruik een dumb-phone, of gebruik de app Blank Spaces op je smartphone
- Start in een nieuw notitieboek. Tip naar mijn hart natuurlijk. Pak een mooi notitieboek. Het hoeft geen superduur merk te zijn, maar eentje met een leuke cover van de Hema of van de Action kan ook al prima werken. En gebruik hem! Maak het je spirit-guide voor deze zomer
- Cureer je abonnementen. Dit is een goede tip die ik sowieso zelf ga toepassen. Normaal open ik Youtube op de homepage. Maar open deze standaard op je abonnementen-pagina. Zo krijg je direct een overzicht waar je zelf de keuze voor hebt gemaakt in plaats van wat Youtube vindt dat je moet kijken!
- Herzie je relatie met streaming muziek. Spotify staat al langer op mijn lijst om afscheid van te nemen. Ik vond laatst een doos met oude CD’s waarvan ik niet meer wist dat ik ze nog had. Een mooi moment om weer een eigen bibliotheek op te bouwen. En er zijn inmiddels meer interessante diensten en sites met muziek zoals AlbumWhale en Crucial Tracks.
- Gebruik een eenvoudige camera om je zomer vast te leggen. Hier hebben we onder andere een Polaroid, oude Cybershot en zelfs nog de Knäppa, een IKEA camera!
- Je zomerleeslijst. Kies een paar papieren boeken om te lezen. Ze hoeven niet dik, moeilijk of recent te zijn. Kies wat je leuk vindt.
- Schermloze hobbies. Maak een zine, ga wandelen, knutsel iets, verf de boekenkast. (OK die laatste is meer een aanmoediging voor mezelf)
- Maak een analoog bureau. Dat doet me denken aan Austin Kleon die ook zoiets heeft in zijn studio. Eén bureau voor digitaal werk, één voor analoog werk.
- Doe het niet alleen. Vraag vrienden en familie om mee te doen. Geef elkaar aanbevelingen en tips. Geniet samen van de algoritmevrije zomer.
- Een VPS bij Hetzner waar Immich in een Docker configuratie draait (schrijf ik hier vrij achteloos, maar de leercurve was steil voor me!)
- Een Storage Box bij diezelfde Hetzner van 1 Terabyte, waar al mijn foto’s, video’s, muziek en archief is opgeslagen.
- De map met foto’s op de Storage Box is gemount in de VPS, waarna ik ze dankzij de External Libraries in Immich ze direct kan binnenhalen en bewerken.
Waarom mijn Zettelkasten-experiment het wildste idee voor papier opleverde
Het fysiek schuiven met kaartjes laat mijn gedachten op een totaal andere manier stromen. De grote verrassing? Papier dwingt je niet alleen tot langzamer nadenken, het laat je bovendien ontdekken dat het gevoel van niet snel kunnen zoeken juist creativiteit opwekt. En dat brengt me op een wild idee voor de toekomst van kennisbeheer.
Ik dacht dat ik inmiddels wel uitgeleerd was over PKM-systemen. Na 25 jaar bloggen en talloze experimenten met digitale tools, zou je denken dat ik wel weet hoe mijn brein het beste informatie opslaat en verbindt. Maar een simpel pak Exacompta indexkaarten heeft me iets fundamenteels geleerd wat al die apps en algoritmes niet konden.
Een tijdje geleden besloot ik iets te proberen wat tegen alle digitale trends in gaat. In plaats van weer een nieuwe PKM-app te installeren of mijn Obsidian-setup verder te verfijnen, kocht ik dat pak indexkaarten. A5 formaat. En ik ging aan de slag met een papieren Zettelkasten.
Ik had niet verwacht dat het zo anders zou zijn. Door rustig door de aantekeningen en ezelsoren van mijn boeken te gaan en die om te zetten in korte ideeën op een indexkaart… alles blijft dieper hangen. Ik maak duidelijkere keuzes. Ik krijg een andere manier van inzicht en overzicht.
Maar voordat ik echt aan de slag kon, moest ik eerst begrijpen hoe zo’n Zettelkasten nou eigenlijk werkt. Het originele systeem komt van de Duitse socioloog Niklas Luhmann, maar dat was best abstract voor me. Pas toen ik Bob Doto’s boek ‘A System for Writing’ las, begon het echt te klikken. Bob maakt het nummersysteem van Luhmann begrijpelijk en toepasbaar. Zonder die uitleg was ik waarschijnlijk gestrand in een chaos van losse kaartjes.
Hoe werkt zo’n nummersysteem eigenlijk?
Het geniale van Luhmann’s aanpak is dat elk nummer de gedachtegang volgt, niet een logische hiërarchie. Je begint ergens. Nummer 1. Punt. Krijg je een idee dat gerelateerd is aan die eerste notitie? Dan wordt dat 1a. Nog een gedachte die aansluit bij 1a? Dat wordt 1a1. Wil je een andere kant op met je eerste idee? Dan ga je naar 1b.
Het klinkt chaotisch, maar het is juist heel natuurlijk. Je volgt je gedachtegang. Als ik bijvoorbeeld over creativiteit aan het nadenken ben (mijn categorie 1), en ik kom een quote tegen over hoe constraints creativiteit stimuleren, dan wordt dat misschien 1c. Maar als ik later een notitie maak over hoe tools creativiteit beïnvloeden, en die hoort eigenlijk tussen 1b en 1c, dan maak ik 1b1.
Mijn nummer 2 gaat over ideevorming, 3 over werk en productiviteit. Maar die verdeling is achteraf ontstaan. Ik begon met notities maken en op een gegeven moment zag ik patronen. Het systeem groeit mee met je denken, in plaats van dat je je denken moet aanpassen aan het systeem.
Dat is heel anders dan hoe we gewend zijn om informatie te organiseren. Normaal maak je eerst mappen: “Werk”, “Privé”, “Hobby’s”. Hier maak je notities en laat je de structuur ontstaan. Het voelt een beetje als bloggen in de begintijd, toen je nog niet wist waar je blog over ging maar begon met schrijven.
Maar het keuzeproces van indexeren… wanneer kies ik nou voor 1.1, wanneer voor 1.1a, 1.a, 1.2a? Bob Doto heeft dat in zijn boek uitgelegd, maar dat zit nog niet helemaal in mijn systeem. Dat is iets wat ik nog steeds verder wil onderzoeken.
De paradigmashift van hiërarchie naar organische groei
Bij de eerste notities merkte ik dat ik toch heel erg in het paradigma zat dat iets in een hiërarchie moet en dat je dat vooraf al moet bedenken. Terwijl het vanzelf ontstaat. Dat vond ik moeilijk om daar uit te stappen. Ik moet echt accepteren dat die categorisering en het nummeren vanzelf vorm krijgen.
Ik probeerde toch een categorisering te maken, maar uiteindelijk liet ik dat los en ben ik aan de slag gegaan. Misschien betekent het dat ik in de toekomst zaken opnieuw moet nummeren, dat ik kaarten moet herschrijven. Maar dat is onderdeel van het hele Zettelkasten-principe. Bepaalde notities worden uitgebreid of juist opgesplitst in meerdere notities, omdat ze meerdere ideeën bevatten. Het is een dynamisch systeem wat door de tijd vorm krijgt.
Dit doet me denken aan Steve Jobs’ beroemde speech over ‘connecting the dots’. Je kan de connecties pas achteraf zien, op het moment dat je alles maakt. Nu ik 25 jaar blog, merk ik dat je vooraf niet echt kan bedenken welke kant het allemaal precies opgaat. Het vormt zich achteraf en dan blijkt het eigenlijk heel logisch te zijn waarom het zich op deze manier vormgeeft.
De valkuil van de favoriete categorie
Maar hier zit een valkuil waar ik regelmatig in trap. Ik merk dat de categorie waar ik meer interesse in heb, steeds meer uitgebreid wordt. En dan wil ik alles in die ene categorie proppen. Creativiteit (mijn categorie 1) trekt alle aandacht, en ineens probeer ik notities over PKM of werk er toch aan te linken. Alsof alles uiteindelijk over creativiteit moet gaan.
Het is hetzelfde reflex als wanneer je een nieuwe app ontdekt en alles daarin wilt stoppen. Of wanneer je een nieuwe theorie leert en die overal op wilt toepassen. Ik merk dat ik terug val in hiërarchisch denken, waarin er één hoofdcategorie is en de rest ondergeschikt. Terwijl het hele punt van Zettelkasten juist is dat verbindingen onverwacht ontstaan tussen categorieën die je nooit had verwacht.
Die herkenning helpt wel. Als ik merk dat ik weer alles naar creativiteit probeer te trekken, kan ik bewust stoppen en vragen: hoort dit er echt bij, of forceer ik een verbinding?
Waarom papier? Het menselijke element in kennisbeheer
Het idee van Zettelkasten zit in het op een creatieve manier verbinden van ideeën, informatie en kennis. Nieuwe verbanden zien tussen ideeën, informatie en kennis. Het op een creatieve manier verbinden van concepten… daar zit iets inherent menselijks in. Research toont aan dat fysieke manipulatie van objecten en tactiele ervaring andere hersengebieden activeert dan alleen visuele input. Wanneer je een indexkaart vasthoudt, erop schrijft, en die fysiek tussen andere kaarten plaatst, activeer je de delen van je hersenen die beweging en tastzin verwerken. Die systemen zijn nauw verbonden met geheugen en betekenisgeving.
Die tactiele dimensie mis je volledig in digitale systemen. Je klikt, scrollt, typt, maar er is geen fysieke relatie tussen de informatie en je lichaam. Onderzoek naar ’embodied cognition’ toont aan dat herinneringen mentale simulaties zijn die de oorspronkelijke zintuiglijke ervaring opnieuw activeren. Wanneer ik later terugdenk aan een notitie, herinner ik me niet alleen de inhoud, maar bovendien waar die kaart lag, hoe het voelde om erop te schrijven, welke andere kaarten er naast lagen. Studies laten zien dat deze lichamelijke betrokkenheid bij leren het geheugen versterkt.
Dit werd me nog duidelijker tijdens een interview met een beeldend kunstenaar voor mijn project CreativeNotes. Hij vertelde me dat papier voor hem een mentale landkaart is. Of dat nu een groot A1 vel is of een kleine indexkaart, hij voelt sneller aan waar hij iets heeft geplaatst en waarom. Met “waar” bedoelde hij niet alleen thematisch, maar letterlijk de fysieke plek op het papier. Linksboven voelt anders dan rechtsonder. Die ruimtelijke dimensie van geheugen krijg je niet bij een digitaal tekstbestand.
De kracht van digitaal: wat computers wél goed kunnen
Papier heeft natuurlijk(e) beperkingen. Probeer maar eens 500 indexkaarten te doorzoeken op een specifieke quote of een half herinnerd idee. Of alle notities te vinden die gaan over “creativiteit EN constraints”. Daar word je gek van.
Daar ligt precies de kracht van digitale systemen: ze kunnen razendsnel zoeken, complexe patronen herkennen in grote datasets, verbindingen voorstellen die je zelf nooit had gezien. Computers zijn gebouwd voor het doorzoeken en indexeren van informatie op een schaal die voor mensen onmogelijk is. Als je zo’n Zettelkasten zou voeden aan een LLM, kunnen daar interessante dwarsverbanden uit komen die ik vooraf wellicht niet had gezien.
Juist het idee dat je de creatieve, tactiele dimensie van denken zelf doet, dat je daar eigenaarschap over hebt, dat je het handelingsvermogen hebt om die keuzes te maken en dat je dat niet alleen aan een systeem overlaat… dat heeft me ertoe geleid om dit eens op papier te gaan doen. Papier niet als tegenreactie op technologie, maar als creatieve versterking ervan.
Voor mij was dit een Tiny Experiment, zoals Anne-Laure LeCunff dat noemt in haar gelijknamige boek. Ik wilde proberen hoe dit bevalt. In plaats van al mijn notities altijd alleen maar digitaal te maken, maar juist deze kennis en informatie fysiek in handen hebben en voor me hebben staan op mijn bureau. Om te ontdekken wat dit betekent, wat dit doet en hoe ik dat combineer met digitale informatie.
De toekomst: hybride indexkaarten met LCD-schermpjes?
Het goede aan papier is dat het je dwingt tot reflectie, tot langzaam nadenken en heel bewust bepaalde keuzes maken. Wat schrijf je op? Hoe schrijf je dat op? Hoe geef je dat vorm? Waar koppel je iets aan? Alleen, het is natuurlijk moeilijker doorzoekbaar en lastiger om snel iets terug te vinden.
Een betere versie van een papieren Zettelkasten zou zijn dat het direct gelinkt is aan een digitale versie. Maar je wilt wel het hele fysieke karakter van indexkaarten behouden. Die losse kaarten waarmee je kunt schuiven, sorteren en spelen zijn cruciaal voor het denkproces. Het is het verschil tussen fysieke Lego-blokjes en digitale bouwprogramma’s - beide hebben hun waarde, maar de tactiele ervaring van het vasthouden en bewegen van echte blokjes activeert andere delen van je creativiteit.
Stel je voor: allerlei kleine, losse indexkaarten als LCD-schermpjes die op de een of andere manier verbonden zijn met een PKM-systeem. Je schrijft er met een pen op, maar met OCR wordt dat verbonden met een digitaal systeem en wordt het zo eigenlijk één geheel. Je hebt de tactiele ervaring van het fysieke kaartje, maar daarnaast de doorzoekbaarheid en verbindingsmogelijkheden van digitale systemen.
Systemen als Livescribe laten al zien hoe dit kan werken. Met hun smartpen schrijf je op speciaal papier, maar de pen heeft een camera die elke pennenstreek vastlegt en direct synchroniseert met je telefoon of computer. Je handgeschreven notities worden automatisch digitaal doorzoekbaar, maar je behoudt het fysieke schrijfproces. Het is een eerste stap naar die hybride ervaring.
Dan zou je echt het beste van beide werelden hebben. De natuurlijke reflectie van papier - omdat het schrijven langzamer gaat dan typen, krijgen je hersenen de tijd om te denken - gecombineerd met de kracht van digitale zoekmogelijkheden. Je indexkaarten zouden automatisch kunnen suggereren aan welke andere kaarten ze gerelateerd zijn. Ze zouden kunnen ‘oplichten’ als er nieuwe verbindingen mogelijk zijn.
Is dat een utopische gedachte? Misschien wel. Maar het laat zien hoe we kunnen nadenken over technologie die ons menselijke denkproces versterkt in plaats van overneemt.
Een experiment dat de moeite waard is
Ik weet nog niet of ik de papieren Zettelkasten lang blijf gebruiken. Het is best wel ambitieus om al je kennis en informatie in dit soort indexkaartjes te zetten, met name de vindbaarheid ervan. Want het gaat er natuurlijk om dat je er uiteindelijk wel iets mee gaat doen.
Maar het heeft me verrast hoe anders het is om ermee te starten dan ik dacht. Het is niet makkelijk, maar op het moment dat je eenmaal de eerste indexkaartjes hebt gemaakt en daar een beetje mee durft te spelen, dan is het een interessante manier om in je hoofd die verbindingen te leggen. Ik vind het zeker prettig om op papier mijn gedachten te vormen over wat ik lees en denk, om het vervolgens te verbinden in het systeem.
Als je interesse hebt om te kijken hoe je eigen kennis en informatie creatiever kunt inzetten, kan dit wel eens een interessant experiment zijn. Het is echt wel iets wat je niet even in een uurtje doet. Je moet hier een paar weken aan werken. Dat hoeft niet elke dag. Doe dit twee of drie keer per week. Pak wat kaarten, schuif ze wat, deel opnieuw in, schrijf nieuwe dingen op en ga weer door. Het is een langzaam proces van opbouwen en verbindingen leggen.
Het Zettelkasten-principe komt van Niklas Luhmann. Hier is een korte video die de principes uitlegt. Bob Doto’s boek ‘A System for Writing’ is zeker de moeite waard, eventueel als e-book. En het idee van ‘Tiny Experiments’ van Anne-Laure LeCunff is een goed framework om voor jezelf te kijken: wil ik hiermee aan de slag, wil ik hier eens wat mee experimenteren?
Je reactie? Heb je zelf ervaring met Zettelkasten, digitaal of op papier? Of vind je het idee van hybride LCD-indexkaarten interessant? Laat gerust een reactie, vraag of gedachte achter.
Van Go algoritme tot garage riffs - Beginner's Mind in creativiteit.
Voor de Ramones waren de Bay City Rollers een enorme invloed. Zanger Joey Ramone zei ooit
Their song ‘Saturday Night’ had a great chant in it, so we wanted a song with a chant in it: ‘Hey! Ho! Let’s go!’ on ‘Blitzkrieg Bop’ was our ‘Saturday Night.’
Bron: The Downtown Pop Underground
De band haalde veel inspiratie uit de bubblegum pop van de jaren 50 en 60 en ze dachten dat ze in dezelfde richting gingen. Het publiek dacht er anders over met songtitels als “Teenage Lobotomy” en “Now I wanna sniff some glue” en onbedoeld startte The Ramones de punkrock revolutie in de jaren 70. De band probeerden ook niet beter te zijn dan de virtuoze, complexe progrock en arenarockers uit de die tijd. Ze maakten hun eigen regels, ze begonnen opnieuw met korte, harde nummers van 2 minuten, een paar akkoorden en een bak energie. Ze benaderden hun muziek met de Beginner’s Mind.
In AlphaGo zien we de Beginner’s Mind eveneens aan het werk. In deze documentaire vertelt het verhaal van het gelijknamige AI programma dat is ontwikkeld door Google Deepmind. Het is speciaal gemaakt om het eeuwenoude bordspel Go te spelen. Go is een van de meest complexe bordspellen ter wereld. Het heeft een paar eenvoudige regels, die zorgen voor meer potentiële zetten dan er atomen in het universum zijn.
AlphaGo speelt tegen Lee Sedol, een van de beste Go-spelers te wereld op dat moment. Sedol moet in de eerste partijen al zijn meerdere erkennen in de Go-computer, maar het is in de tweede partij dat de computer een bijzonder besluit neemt. Bij zet 37 in de partij zijn er ogenschijnlijk twee keuzes, offensief of defensief. De computer besluit een derde zet te doen. Een zet die nog nooit is gezet in de duizenden jaren van partijen die zijn gedocumenteerd. De reden is dat een menselijke speler het nooit zou bedenken om die specifieke zet te doen. Commentatoren doen het af als een fout in de rekenregels en Lee Sedol is zichtbaar ontdaan van de “fout” van de tegenstander.
Maar AlphaGo is een computer. Het volgt alleen de regels van het spel, niet de culturele waarden of afspraken die wij als mensen maakten rondom het spel in de afgelopen 1000 jaar. Het algoritme maalt niet om de marge waarmee het wint, als het maar wint. Dat is het enige dat telt. De AI liet zich niet beperken door de heersende ideeën. Het speelde met een Beginner’s Mind.
Een Beginner’s Mind is niet eenvoudig. Het betekent dat je loslaat wat je allemaal weet. Je kennis en ervaring die je al jaren met je meedraagt laat je los om tot nieuwe richtingen te komen.
In plaats daarvan fungeert je nieuwsgierigheid als een kompas voor je creatieve denken. Door je kijk op de situatie te veranderen, andere vragen te stellen, het frame dat is bepaald door cultuur en sociale normen naast je te leggen.
Sari Azout, de CEO van Sublime, stelde recent in een webinar de vraag waarom het frame van AI is dat het de mensheid bedreigt. Waarom is de vraag veelal “Neemt AI ons werk over?” in plaats van “Welke rol kan AI spelen om onze collectieve intelligentie nog verder te vergroten en voor meer creativiteit zorgen?”.
George Parker noemt in zijn boek Creatief Transformeren de Beginner’s Mind een belangrijk element om toe te passen om je fantasie de vrije ruimte te geven als je met je eigen werk bezig bent. Want net als AlphaGo kun je je alleen focussen op de regels van het spel en je niets aantrekken van de culturele afspraken. Of doe als de Ramones, roep Hey Ho Let’s Go en trek je eigen plan. Herschrijf de regels en laat los wat hoort in de gevestigde tradities.
Met dank aan Rick Rubin’s The Creative Act.
Een algoritmevrije zomer
Schrijver en filmmaker Jake Frew begint een experiment, een zomer zonder algoritmes. Met een paar tips en zelf-opgelegde keuzes wil hij zijn zomer weer terug brengen naar hoe het was toen hij een kind was. Toen we allemaal nog kind waren.
LinkLeesMap S01E07 - Alle wegen leiden naar filosofie
Inmiddels ben ik zo’n 3 maanden thuis, sinds 1 juli ben ik officieel werkeloos. Al zit ik niet zonder werk. Ik krijg er niet voor betaald, maar ik heb genoeg te doen. De afgelopen tijd heb ik veel kennismakingsgesprekken voor het CreativeNotes project en dat brengt me op veel plekken in het land. Ik wil het aantal gesprekken via videocalls beperken en zoveel mogelijk in persoon of telefonisch doen. In de tussentijd krijg ik de uitnodiging om weer zitting te nemen in de jury voor de Grand Prix Content Marketing en vraagt vriend Erwin Blom me voor een case voor zijn nieuwe project: AI In Actie. Leuk allemaal hoor!
Voor CreativeNotes hou ik net zo goed een weekbericht bij, de Paper Trails die je wekelijks in je mail kunt ontvangen.
Wat zag ik zoal deze week?
Na een spel Dungeons & Dragons met het gezin, ontdekte ik waarom AI ons niet snel zal vervangen.
Ik ken Vladimir Campos nog uit mijn Evernote tijd. We waren beiden Evernote consultants en spraken in 2014 op de Evernote Conference in San Francisco. Vlad is nog altijd zoals hij zelf zegt, “a Workflow Consultant and Content Creator obsessed with simplifying processes, and driven by learning and passing it along.” Hij is inmiddels ook vol op de Obsidian trein gesprongen en geeft veel waardevolle tips en inzichten over zijn eigen ontdekkingsreis. Zo gebruikt hij Obsidian Publish om direct te publiceren op zijn website, maar dat gaat niet altijd zonder slag of stoot. Als je van plan bent om meer met Obsidian Publish te doen, check zeker zijn blogposts om niet in dezelfde valkuilen te stappen. Wil je meer weten over Obsidian en hoe je dat kunt inzetten voor je eigen workflow? Laat het me weten! Ik help je er graag mee verder.
Afgelopen week mocht onze oudste dochter eindelijk haar VWO diploma in ontvangst nemen. Ze moest voor een paar vakken een jaar extra lessen volgen en opnieuw examen doen. Maar nu is ze echt klaar met VWO en gaat ze na de zomer de studie doen waar haar interesse ligt.
De mooie blogpost van Lisa Chandler bracht me op een idee voor een klein cadeau. Tess heeft een fraaie Some Lines a Day notitieboek gekregen van ons. Zo kan ze tijdens haar studie in kleine stappen de herinneringen opbouwen die ze later zal waarderen.
Want zoals Jacob Kuppermann al in juli 2024 schreef, toen hij Robin Sloan interviewde over zijn boek Moonbound:
[…] However many notes you’re taking now, you probably should be taking more and you should be a little more liberal with them.
Yancey Strickler, één van de oprichters van Kickstarter, start een nieuw initiatief: Artists Corporation. Een nieuwe bedrijfsstructuur, speciaal voor creatieven, waarin de rechten en controle over het gemaakte werk goed zijn geregeld. Bekijk de TED talk waar hij het plan ontvouwt of check de website waar je direct je steun kunt geven.
Over kunst maken gesproken, de Talking Heads maken een videoclip voor Psycho Killer, bijna 50 jaar nadat ze het nummer uitbrachten. Het is een pareltje, gemaakt door Mike Mills. In een Behind the Scenes video vertelt hij meer over het concept van de clip, waar verschillende emoties in herhaling langskomen.
Een fascinerend fenomeen, “Getting to Philosophy”. Open een willekeurig Wikipedia-artikel, klik op de eerste link in de hoofdtekst, herhaal dit telkens op de volgende pagina’s en je komt altijd uit op het lemma over Philosophy. Ik heb het getest met een paar links en het werkt!
(Bron: Hannah Moran)
Tot volgende week, blijf mooie dingen maken en abonneer je op mijn nieuwsbrief Paper Trails.
LinkLeesMap S01E04 - Maak meer!
Een rustige Eerste Pinksterdag, het is heel erg niet stuimig buiten met windvlagen en regenbuien, dus een mooi moment om lekker te computeren en op gevoel wat links te volgen.
Wat zag ik zoal deze week?
Een kijkje in het notitieboek van Austin Kleon! Ik volg Kleon al jaren, heb zijn boeken en ben betaald lid van zijn nieuwsbrief. Hij produceert zoveel losse posts, Instagram filmpjes, nieuwsbrief-materiaal én heeft nog tijd voor pizza-avonden met zijn familie, gaat samen met zijn zoontje op creatieve avonturen en schrijft een nieuw boek. Ik vind het knap.
In deze post neemt hij ons mee in een notitieboek dat hij tot de rand heeft gevuld. Knipsels, tekeningen, droedels, losse zinnen. Ik vind het fantastisch om mee te mogen kijken bij deze schetsen.
Een paar weken terug begon Grok, het AI model van X, in allerlei antwoorden referenties te maken naar witte genocide in Zuid-Afrika. Een vreemde situatie die al snel werd hersteld door de software engineers. Maar het schetst wel een probleem met LLM modellen van andere partijen: Je hebt geen invloed op de systeem prompt. De systeem prompt is een doorgaans onzichtbare laag die over het LLM ligt en “karakter” aan het model geeft. Het geeft instructies hoe te antwoorden, in welke tone of voice, waar het geen antwoord op geeft, welke prioriteiten het heeft.
Je voelt al aan dat dit consequenties heeft als mensen meer en meer deze modellen als nieuwsbronnen zien. Wat ze ook doen. De systeemprompt is als het ware de eindredacteur van de informatie die je krijgt. Maar een eindredacteur kun je nog mailen, of die zie je bij een talkshow langskomen om context en uitleg te geven waarom ze op een bepaalde manier het nieuws brengen. Een LLM zie ik nog niet snel bij Jinek aan tafel zitten. Hooguit gechanneld via Alexander Klöpping. Een ander probleem is dat AI modellen meer en meer van ons als mens weten en van jou als individu. Steeds meer individuele informatie wordt opgeslagen waardoor hetzelfde model bij jou op een andere toon en stijl zal reageren dan bij mij. De nieuwsbubbels verkleinen, totdat het duizenden, miljoenen kleine bellenblaas-belletjes zijn, voor ieder zijn eigen bubbeltje. Waar blijft dan een gedeelde waarheid?
In He who controls the system prompt controls the universe kun je uitgebreid lezen wat dit voor gevolgen kan hebben en waarom we meer transparantie en accountability nodig hebben bij AI modellen.
Nieuws uit de Fediverse! Tijdens de FediForum Online Conference afgelopen week lanceerde Bonfire Social. Een nieuwe manier om eigen communities te bouwen op het open sociale web. Net als de vele forum- en communitysoftware biedt Bonfire veel mogelijkheden bij de start, maar het is gebouwd op de protocollen voor de Fediverse. Dat biedt mogelijkheden om een community te bouwen die niet direct een dichte muur heeft met aparte accounts, maar waar je met je eigen decentrale account deel van kunt uitmaken. Ik heb nog niet de kans gezien om het echt te testen en te bekijken. Techcrunch heeft een aardig overzicht van de mogelijkheden.
Van 8 tot 12 augustus is het tijd voor WHY2025, ofwel What Hackers Yearn. In Geestmerambacht (42 kilometer ten noorden van Amsterdam) vind je dit outdoor hacker camp. Tenten, kabels, computers, servers, wifi-punten, eten, drinken… open source hardware, digitale kunstinstallaties, zelf je software maken, het kan allemaal in die paar dagen in het weiland. Kaarten zijn nu te koop! Check de wiki voor alle informatie.
Komende maandag kun je me live vinden bij Seats2Meet (dat zich gaat hernoemen naar Wonders of Work.. WoW!) bij de live-viewingparty voor de ontwikkelaars-conferentie van Apple, de WWDC 2025.
Vrijdag 13 juni loop ik rond in Pakhuis de Zwijger bij de PublicSpaces conference. Kom een praatje maken en geef me je linktips!
Dat was de LinkLeesMap van deze week. Maak er een mooie week van, deel je links, schrijf op je blog of in je journal. Ga maken!
Van serendipiteit tot algoritmes - De kracht van pollinators in je digitale tuin
De Digital Garden is een term die de laatste jaren veel in zwang is. Daar ben ik blij om, want dan kan ik het woord “zwang” eens in een zin gebruiken. Maar goed, Digital Gardens dus. Ik heb er zelf niet heel veel over geschreven, maar Tom Critchlow maakte in 2019 al een mooi overzichtsartikel. Een Digital Garden is het beste te omschrijven als een plek waar je je gedachten en ideeën kwijt kunt, je kennis kunt laten groeien en nieuwe verbindingen maken. Dat kan je notitie-app zijn op je telefoon, Obsidian, Notion of welke andere app.
Om in de analogie van de tuin te blijven, die moet natuurlijk wel bestoven worden. Want door bestuiving groeit je tuin, komen er nieuwe planten en bloemen, verrijk je het ecosysteem. Je kunt zelf voor de bestuiving zorgen, door steeds nieuwe ideeën en kennis toe te voegen. Maar nog beter is als je bestuivers, pollinators, van buiten af hebt. Als je verrast wordt door iets waar je eigenlijk niet naar op zoek was, maar waar de serendipiteit zijn werk doet. Die pollinators vind je in je omgeving, het zijn de mensen en netwerken waar je je in bevindt. Je werk, familie, gezin, vriendenkring, de kroeg, restaurant. Het is je online community, cirkel van volgers.
De meest verrassende bestuiving kan komen uit hoeken waar je het niet verwacht. Als door middel van machine learning (Vooruit… A.I.) je gerelateerde ideeën krijgt aangereikt die je verder kunnen brengen. Die je op een ander pad kunnen brengen of je op het verkeerde been zetten. Het is een algoritme, een rekenmodel dat op de achtergrond op basis van verschillende variabelen je nieuwe informatie kan geven. Het is belangrijk dat je inzicht hebt in de variabelen. Of dat de variabelen dezelfde normen en waarden dragen als jij belangrijk vindt. Anders gezegd, je wilt geen aanbevelingen van een algoritme dat er op uit is om te polariseren, of om je zo lang mogelijk op een platform te houden en meer data kan extraheren van je klik- en kijkgedrag. Je wilt een algoritme dat je helpt, dat je creatief laat zijn, je een duwtje in de rug geeft en je speels uitdaagt om verder te kijken.
Als je met een AI en algoritmes je eigen Digital Garden laat bloeien en groeien, dan heeft dat een positief effect op alles. Jij hebt een mooiere Tuin waar je meer creatief werk kunt doen, dankzij de bestuivers die van buiten komen. Jouw tuin kan beter andere tuinen bestuiven. Het collectief wordt creatiever. Daardoor kan het onderliggende algoritme beter leren en iedereen van nog meer creativiteit en serendipiteit voorzien. Alle tuinen worden beter.
Is dat een utopische gedachte? In elk geval een mooie gedachte om de maandag te beginnen. We hebben meer bestuivers nodig in onze Digital Gardens!
LinkLeesMap S01E02 - Je menselijke LLM op het web
De hele week stond in het teken van creativiteit en notetaking. Wat is dat toch, dat Engelse termen altijd een rijker gevoel geven dan de Nederlandse poten-in-de-klei term. Aantekeningen maken of Notities maken. Klinkt toch ineens als werk, of zelfs als een triviale bezigheid. Maar hoe meer ik me verdiep in de creatieve kant van dit thema, hoe relevanter notities worden.
Ik vind de term notemaking, die Nick Milo een tijd terug opperde, nog sterker. Daar zit het aspect van creatie nog beter in. Taking heeft een vorm van extractie in zich. Van een hoeveelheid informatie die op je af komt, trek je de belangrijkste woorden en zinnen er uit en die schrijf je op. Of kopieer en plak je. Of fotografeer je. Maar met Making impliceer je al dat je zelf iets maakt. De betekenis van wat op je afkomt een plek geeft in eigen woorden of beelden.
Je merkt, ik zit vol in mijn nieuwe nog-naamloze project!
Wat bracht me dat zoal deze week?
Producer Rick Rubin is een genie. Niet alleen omdat hij tijdloze muziekklassiekers heeft gemaakt, maar zijn kijk op de wereld en creativiteit is uniek. Met zijn nieuwe project The Way of Code combineert hij de 3000 jaar oude geschriften van de Tao Te Ching met de hype van de laatste 2 maanden, Vibecoding. The Way of Code is een fantastisch project. Het introduceert de diepe filosofische waarheden van de Tao bij een nieuw publiek, in combinatie met AI-gegenereerde afbeeldingen die bij elk van de 81 hoofdstukken past. Alle animaties zijn gemaakt in samenwerking met Claude van Anthropic en je kunt ze zelf aanpassen. Zo maakte ik van deze animatie iets nieuws, dankzij Claude.
In navolging van The Way of Code, luister zeker ook naar dit interview met Rick Rubin waar hij zijn visie geeft op Vibecoding, AI en de wijsheden van de Tao Te Ching. Zijn interpretatie van het gebruik van AI, op basis van de documentaire AlphaGO (waarin een AI wint van een grootmeester in het spel Go) is voor mij een eye-opener
The reason the computer ended up winning wasn’t because it was smarter. It knew less. The computer knew less than the humans. The humans had mores. It had a culture around it beyond the rules. And the culture around it ended up being the limiting factor.
Een absolute aanrader: Rick Rubin on Art, Life, and Vibe Coding
Niche-websites over muziek. Altijd goed. Crucial Tracks music journal - the songs that made you is zo’n site.
Crucial Tracks is a music journal where you can log and share the important songs in your life.
Ik zal mijn Obsidian niet snel verlaten, maar de Sublime app gaat een belangrijke rol voor me spelen vanaf nu. Zie je het als een soort liefdeskind tussen Evernote, Pinterest, Are.na en Del.icio.us(ken je die nog!). En dan krijg je Sublime.
Ze noemen zich the knowledge tool that sparks creativity, omdat we geen kenniswerkers zijn, maar creatieve mensen. Of zoals de oprichter Sari Azout zegt in een interview: “Normal people don’t want to double-bracket the internet,” Probeer Sublime zelf via deze invite-link.
“What if we didn’t think of a website as one thing that answers to a million people? What if instead, there were millions of websites, each one handmade by a single person?”
Making space for a handmade web
Komende dinsdag ben ik virtueel aanwezig bij “Making it in the Anthropocene”. Een serie sprekers en sessies hoe we in deze periode van verschillende crises (geopolitiek, klimaat, economie) een nieuwe weg vinden om te leven, werken en te bestaan.
Collario móet toch wel een hele late 1 april grap zijn? Dit kán toch niet echt bestaan? Check de LinkedIn thread en je begint je af te vragen of we als mensheid geschikt zijn om iets met AI te doen…
Dat was LinkLeesMap van deze week. Wat vinden we van deze serietitel? LinkLeesMap -> LLM… too much?
Fijne week, happy cybersurfing!
Logaritmisch langzaam lezen
Het moment dat ik een boekwinkel binnenloop lijkt het of tijd en ruimte even stilstaan. Ik kom zelden zonder een boek naar buiten. Mijn anti-library groeit exponentieel, maar ik lees logaritmisch langzaam. Dat is op zich geen groot probleem. Het is altijd fijn om te weten dat er nog genoeg is om je hersens mee te voeden.
Ik was vandaag in Lit, die hun één-maands-verjaardag vierden in de binnenstad van Utrecht. Een echte aanrader voor boekenliefhebbers. Helaas hebben ze (nog?) geen eigen website, alleen een paar social silo-accounts. Tegelijk vind ik dat ze niet direct een website nodig hebben, het is een winkel waar je gewoon in wilt ronddwalen. In random boeken bladeren, even rustig zitten en rondkijken. Of op blind date met een boek.
Alle boeken in de kast zijn ingepakt en hebben alleen een label met trefwoorden voor het boek. Inderdaad, don’t judge a book by it’s cover.
Het kaartenrek is niet groot, maar wel de moeite waard. Hilarische uitspraken naast fraaie kunstkaarten.
Ik liep naar buiten met 50 AI Ideas You Need to Know van Keith Mansfield, waarin hij de AI ontwikkelingen in een historisch perspectief plaatst.
Kortom: Lit. English Bookstore aan de Oudegracht in Utrecht, een aanrader als je in de buurt bent en je anti-library wel wat liefde nodig heeft!
Digitale sticker voor de Indieweb Carnival
De maand april is voorbij, dat betekent dat de Indieweb Carnival voor die maand is afgerond. Jamie Thingelstad heeft een mooi overzicht gemaakt van alle deelnemers. Ik ben eerlijk gezegd verrast van de hoeveelheid blogposts! Fijn leesvoer op deze Bevrijdingsdag.
Maar nog leuker vind ik dat Jamie een POAP heeft gemaakt. Een Proof Of Attendance Protocol, een digitale sticker dat ik heb meegedaan aan deze Indieweb Carnival. Officieel staat het nu ergens op de Blockchain mooi te wezen. Maar ik snap nog altijd niet hoe dat werkt. Ik heb de afbeelding maar gewoon gedownload zodat ik hem hier kan laten zien
Op naar de volgende Indieweb Carnival met het thema Small Web Communities. Doe mee!
Journelly, tweeting for your eyes only
Er zijn genoeg apps op de markt om een notitie te maken. Van de eenvoudige Notes app op elke telefoon tot omvangrijke journaling-apps. Waarom dan nog de nieuwe app Journelly? Zoals Álvaro Ramírez, de maker zelf zegt: “I realized what I really wanted was a cocktail of sorts, combining user experiences from all three kinds. Only then, I finally gained some traction and Journelly was truly born”
Journelly is een elegante iOS app om korte notities te maken met het gemak van een social media app. Álvaro noemt het “tweeting for your eyes only”. Want het is een journalling app, dus privacy is de default. Maar het gemak waarmee je links, foto’s, video’s, korte gedachten, takenlijsten of notities in de app kunt zetten, dat doet denken aan de social apps die we allemaal kennen.
Ik heb Journelly een maand mogen testen. Het zit goed in elkaar en ik kan heel snel even iets kwijt in de app. Eerlijk is eerlijk, ik gebruik al jaren Drafts voor deze gewoonte. Om even iets te noteren en al dan niet later in Obsidian te zetten. Maar met Journelly is het net zo handig. Plus de mogelijkheid om media bestanden toe te voegen, zodat je snel een moment voor jezelf kunt opslaan.
Ik gebruik al jaren Day One om mijn privé journal bij te houden, maar met Journelly ben ik voor het eerst geneigd om een overstap te maken.
Álvaro schrijft namelijk al jaren alles op zijn blog en lokaal in Org. Een krachtige en ondergewaardeerde opmaaktaal die vooral in Emacs-kringen veel aandacht krijgt. Markdown komt er aan. Maar het maakt voor het dagelijks gebruik niet uit, je ziet niets van de opmaak, tenzij je dat graag wilt.
Ik kan zowel op mijn Mac als mijn iPhone entries maken in het tekstbestand. Op de telefoon met Journelly, op mijn Mac kan ik in Emacs met org-capture een nieuwe entry maken. Die dan direct synct met mijn telefoon. Superhandig. Is het handiger dan Day One? Mwah, dat valt wel mee. Maar omdat het in eenvoudige tekstbestanden staat, is het makkelijker te bewerken, te verplaatsen en meer mee te doen, dan met de Day One database.
Je kunt alles over Journelly lezen in de blogpost van Álvaro of check de website journelly.com
Er zijn een aantal enthousiaste Journelly gebruikers in het Emacs/notetaking/blogging Venn-diagram. Zie bijvoorbeeld Jack Baty, Mike Hall en JTR.
Grateful Dead als voorjaarsmuziek
Ligt het aan de soort muziek? Aan het gevoel van een zon die doorbreekt als ik sommige nummers hoor? De laatste dagen heb ik weer vaker muziek van de Grateful Dead in mijn hoofd. Een band die al 163 jaar bestaat en nog altijd tot de verbeelding spreekt. Ik overdrijf, ik weet het. Maar ze blijven tot de verbeelding spreken. De komende maanden staat een deel van de oorspronkelijke band nog altijd in de Las Vegas Sphere. Voor absolute Boomer-ticketprijzen krijg je een psychedelische audio- en videotrip die je nog lang zal bijblijven.
Als achtergrondmuziek voor deze post staat Dark Star op. De 23-minuten durende jam die het nummer zo beroemd maakte. Ik had al een tijdje niet meer geluisterd. Ik vroeg me daarom af of ik Grateful Dead op specifieke tijden van het jaar luister. Het is maar goed dat ik die data al jaren bijhoud via Last.fm en ik daar handige grafiekjes van kan maken. En zie hier!
Een eigen foto-bibliotheek optuigen
Ik heb de hele ochtend met de selfhosted foto-app Immich zitten spelen. Hiermee kan ik al mijn foto’s op een eigen server zetten en ik heb er volledige controle over. Het is nogal een klus met meer dan 40.000 foto’s van de afgelopen 20 jaar. Waar datumvelden niet kloppen, foto’s meerdere malen in verschillende mappen staan. En dan mis ik nog heel veel materiaal. Het is nogal overweldigend om al die foto’s zo bij elkaar te zien. Zoekend naar de juiste datum. Of in elk geval een jáártal.
Zo kwam ik foto’s tegen van een feest in popzaal Mezz in Breda. Ik had geen idee meer wanneer dit ooit was, maar de kledingstijlen verraadde dat het ergens begin deze eeuw moest zijn geweest. Het zijn vooral foto’s van vrienden, bij de bar, in en rond de Mezz. Eigenlijk geen een foto van het concert dat we die avond bezochten. Ik zag op de achtergrond van de bar een poster van een aankomend concert. Met de datum vrijdag 3 juni. Een snelle zoektocht met Claude.ai gaf me uitsluitsel. Ik vroeg hem naar alle jaren tussen 2000 en 2010 waar 3 juni op een vrijdag valt. Alleen in 2005 viel 3 juni op een vrijdag. Even zoeken in de geschiedenis van Mezz en al snel kwam ik uit op 27 mei 2005, bij een concert van een AC/DC coverband. Dát kon ik me nog wel voor de geest halen. Toch handig, dat internet! Het mooie van Immich is dat ik de datum van foto’s direct goed kan zetten. Zo ontstaat langzaam maar zeker een mooie tijdlijn.
Waar ik écht heel blij van word is de gezichtsherkenning op de foto’s. Als ik het goed begrijp gebeurt die op de server zelf, gaat er niets naar allerlei BigTech serverboerderijen waar mijn gelaatstrekken tot in de eindigheid worden gemonetized. Ik wacht nog altijd op de eerste baardolie-sponsor, dus zo goed zal dat monetizen niet werken. De gezichtsherkenning haalt wel heel veel gezichten op. Van toevallige passanten op straat, mensen in het publiek bij een concert of een gezicht op een schilderij. Maar dat geeft niet, het stuurt me enorm veel toevallige paadjes in en ik vind het heerlijk. Er zit veel handmatig werk in het opschonen van de duizenden foto’s. En met de ingebakken, onvermijdelijke trips down memory lanes bij elke folder die ik open, kan dat nog wel een tijdje duren. Maar dat geeft niet. Ik heb tijd.
Ben je op zoek naar een soortgelijke oplossing? Ik heb de volgende opzet:
Hetzner is een Duitse cloudprovider met een goede staat van dienst. Ik kwam er terecht via Max en ik ben erg tevreden over hun diensten. Als je besluit gebruik te maken van hun diensten, doe dat via deze referral link, dan krijgen we beiden wat credits van onze Duitse vrienden!
The day the internet woke up
The Day the Internet Woke Up. Een technicolor feverdream-glitch die zich over je heen stort op het moment dat de singulariteit zich manifesteert via een AI gedreven…iets. Dystopische Media Kunst, gemaakt door Antibody.tv.
Bookmark - Leaving and waving
Deanna Dikeman fotografeerde haar ouders 27 jaar lang, als ze haar uitzwaaide na een bezoek bij hen thuis. Het is een prachtige serie foto’s die de schoonheid laten zien van menselijk contact, van familie. De foto’s van eind 2009 voel je aankomen, evenals de allerlaatste foto. Machtig mooi.