In het Coalitieakkoord 2021 - 2025 (ons vorige kabinet) was in elk geval nog een hele (!) pagina ingeruimd voor de kop “Digitalisering”. Met onder andere de vooruitzichten

  • “Nederland wordt het digitale knooppunt van Europa en krijgt robuust, supersnel en veilig internet in alle delen van het land.”
  • “We erkennen fundamentele burgerrechten online”
  • “ We geven mensen een eigen ‘online’ identiteit en regie over hun eigen data.”

Gaan we nog verder terug, naar Rutte III, dan konden we lezen

  • “Aanpassing aan de digitale samenleving is niet alleen noodzakelijk, het biedt ook mogelijkheden voor een betere dienstverlening.”
  • “Het kabinet ontwikkelt een ambitieuze, brede agenda voor de verdere digitalisering van het openbaar bestuur op verschillende niveaus.”
  • “…er [komt] meer aandacht voor digitale geletterdheid en praktische vaardigheden.”

Wat is er te lezen in het huidige Hoofdlijnenakkoord?

  • “Er komt een wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen en algoritmes. Beide moeten openbaar en navolgbaar zijn. De bijsluiter maakt duidelijk waarvoor ze wel en waarvoor ze niet bedoeld zijn en gebruikt kunnen worden.”
  • “Gebruik van AI (artificiële intelligentie) door de overheid biedt voordelen maar wordt ook aan voorwaarden gebonden zodat veiligheid, privacy en rechtsbescherming geborgd zijn. De overheid, waarbij de kennis van digitalisering moet worden versterkt, en de maatschappij worden weerbaar gemaakt tegen desinformatie en ‘deepfakes’”
  • “De bevoegdheden en middelen van de veiligheidsdiensten worden uitgebreid voor het tegengaan van economische spionage.”

Natuurlijk, het is een akkoord op hoofdlijnen en de invulling wordt door nader te bepalen ministers en bewindslieden verder vormgegeven. Maar er wordt met geen woord meer gerept over digitale geletterdheid, over een open internet, fundamentele digitale burgerrechten. Naast de groeiende zorgen rondom A.I. zijn er minstens zulke grote problemen als het gaat om de kloof met digitaal ongeletterden. Digitaal burgerschap gaat verder dan alleen je DigiD kunnen bedienen. Wat is de rol van mediawijsheid in het basis- en voortgezet onderwijs? Hoe keren we het tij met de afnemende vrijheden van ondervertegenwoordigde groepen in het online domein? Hoe bieden we een Europees tegengeluid aan Silicon Valley met een open internet dat zich primair richt op menselijk contact in plaats van commercieel gewin?

Natuurlijk, de digitale plannen van voorgaande kabinetten bleken ook moeilijker uitvoerbaar en andere dossiers kregen voorrang. Maar er was op zijn minst iets op papier gezet. Net als over alle andere onderwerpen die nu begrijpelijk veel aandacht krijgen (wonen, migratie, natuur, onderwijs) ben ik minder optimistisch over een mogelijke sprong vooruit die we op digitaal gebied kunnen maken. Zullen we het toch zelf moeten doen. Van onze bewindslieden hoeven we weinig te verwachten.